فرهنگ نوروز در کشورهای همسایه

جشن باستانی نوروز، که تبدیل به یک اتفاق بین‌المللی شده است، به جز ایران در فرهنگ کشورهای همسایه نیز جای دارد.

نوروز، تنهای میراث فرهنگی ایران نیست، بلکه در کشورهایی که روزگاری متعلق به خاک ایران بودند، و حتی کشورهایی که هیچگاه در ارتباط مرزی با ایران نبوده‌اند نیز برپا می‌شود. اگرچه امسال، حال و هوای نوروز کاملا ویروسی شده است، اما دلیل نمی‌شود از اتفاقات خوب و تکرار خاطرات خوشایند چشم‌پوشی کنیم. به رسم نوروز، این شما و این هم فرهنگ کشورهای همسایه در بزرگداشت نوروز باستانی.

فرهنگ نوروز در جمهوری آذربایجان

جمهوری آذربایجان تنها کشور غیرفارسی زبان می باشد که دولت آن عید نوروز را عید ملی شناخته است. فرهنگ، سنت ها و آیین های مربوط به مراسم نوروز در این کشور نسبت به کشورهای دیگر همسایه شباهت بیشتری به آداب و رسوم نوروز در ایران را دارد. نوروز بایرام، با سنت چهارشنبه سوری و فرهنگ سمنو پزی به استقبال بهار می‌رود. به علاوه، مراسم «پاپاق آتماق» یا كلاه گردانی از جمله آیین های اجرا شده چه در چهارشنبه سوری و چه در شب عید نوروز است كه بیشتر پسرها در آن شركت دارند.

فرهنگ نوروز در تاجیکستان

در آستانه عید نوروز،  شهر دوشنبه  و به خصوص بدخشان تاجیکستان حال و هوای خاصی دارند .  خانه تکانی ، جنب و جوش مردم تاجیک  برای تزئین خیابان ها و منازل برای استقبال از بهار  و برپایی  جشن نوروز ، شنیدنی و دیدنی است. تاجیکان با پایبندی به فرهنگ و سنت‌های اصیل خود نوروز را زیر عناوین ˈعید بهارˈ و ˈجشن کشاورزانˈ زنده نگه داشته‌اند. پنج روز اول بهار هر سال نیز به مناسبت جشن‌های نوروزی در این کشور تعطیل رسمی اعلام شده است.

فرهنگ نوروز در ازبکستان

در این کشور که نوروز با تعطیلات رسمی چهار روزه همراه است، آداب و رسوم این عید با شور و شوق فراروان جشن گرفته می شود. به وقت سال نو، ازبک‌ها مشغول آماده‌سازی خوراک اصلی این مراسم می‌شوند که از جوانه گندم درست می‌شود و همان سمنو است. بر اساس فرهنگ مشترک، تمام محله، عمدتا زنان، دیگی بزرگ آماده می‌کنند، در یک دایره نشسته، شروع می‌کنند به خواندن آوازها و سرودهای محلی و از این مراسم لذت می‌برند. در ایام نوروز، جشنواره‌های محلی که در روستاها برگزار می‌شوند بسیار جالب و دیدنی‌اند؛ از رقابت‌های ورزشی سنتی چون کشتی و مسابقات اسب سواری گرفته تا نمایشگاه‌های محلی که در آن همه چیز از سوغاتی تا غذاهای خوشمزه ملی عرضه می‌شود.

فرهنگ نوروز در افغانستان

از فرهنگ نوروز در افغانستان می‌توان به جشن‌های نوروزی اشاره کرد. مثلا، جشن گل سرخ که در افغانستان با عنوان میله گل سرخ از آن یاد می شود، در ۴۰ روز اول سال و به مناسبت رویش لاله های سرخ در مزار شریف و در زیارتگاهی منسوب به امام علی برگزار می شود. اهمیت این جشن به اندازه ای است که حتی از کشورهای ایران و تاجیکستان و دیگر کشورهای آسیای میانه هم به این شهر می روند. همچنین، در افغانستان جشنی به نام جشن دهقان در اولین روز سال برگزار می شود. از جمله آیین های این جشن فرهنگی این است که کشاورزان به شهرها آمده و تولیدات خود را در استادیوم چمن حضوری در کابل به نمایش می گذارند. شاید کمتر از افغانستان و جشن‌های نوروزی آن شنیده باشید اما این کشور یکی از غنی‌ترین کشورهای همسایه در حیطه جشن‌های نوروزی و فرهنگ بزرگداشت آن است.

فرهنگ نوروز در ترکیه

نوروز در جهان ترک زبان‌ها دارای ارزش فرهنگی مضاعفی است. در روند تاریخی در تركیه از فروپاشی امپراتوری عثمانی تا تاسیس جمهوری تركیه نیز عید نوروز به دلایل سیاسی اهمیت پیشین خود را در جامعه تركیه از دست داد، ولی مردم این كشور به خصوص كردهای ساكن مناطق جنوب شرقی و شرق تركیه با برگزاری مراسم ویژه در عید نوروز به این سُنت دیرینه ادامه دادند. در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی همزمان با فروپاشی شوروی و تشكیل دولت های ترك زبان در آسیای میانه و قفقاز، تركیه تلاش كرد كه برای ارتباط فرهنگی بیشتر با دولت های یاد شده، توجه بیشتری به عید نوروز از خود نشان دهد. در همین راستا، وزارت آموزش و پرورش تركیه در اواسط ژانویه سال ۲۰۰۵ میلادی طی بخشنامه ای به مراكز آموزشی این كشور، خواهان برگزاری آئین های ویژه عید نوروز به عنوان عید رسمی شد.

فرهنگ نوروز در قرقیزستان

در فرهنگ نوروز قرقیزی، در شب قبل از نوروز، مردم این کشور به نشان فراوانی شیر، برداشت محصولات و باران، تمام ظروف را با شیر، گندم و آب چشمه لبریز می‌کنند. خانواده‌های قرقیزی از نخستین ساعات صبح روز عید نوروز از خانه‌هایشان بیرون می‌آیند و در میدان‌های بزرگ شهر جمع می‌شوند تا این روز را با شکوه هرچه بیشتر پاس بدارند. کمیت و کیفیت برگزاری جشن های نوروزی در شهرها را دولت تدارک می‌بیند و در روستاها نیز بزرگان و ریش سفیدان در برگزاری آن دخالت دارند. در روز نوروز در قرقیزستان مرسوم است که غذاهای معروف قرقیزی مثل ‘بش بارماق’، ‘مانته برسک’ و ‘کاتما’ بپزند و به صورت رایگان بین حاضران در این جشن پخش کنند.

نوشته فرهنگ نوروز در کشورهای همسایه اولین بار در وبلاگ شیپور پدیدار شد.